EUFORGEN (Europejski Program Ochrony Leśnych Zasobów Genowych) jest programem współpracy krajów europejskich na rzecz ochrony i zrównoważonego wykorzystania leśnych zasobów genowych. Powstał on w 1994 r. jako mechanizm realizacji Rezolucji Strasburskiej 2 „Ochrona Leśnych Zasobów Genetycznych" (Strasburg, 1990 r.) oraz wytycznych Konwencji o Różnorodności Biologicznej (Rio de Janeiro, 1992 r.). Od 2008 r. EUFORGEN włączony jest w program prac Ministerialnych Konferencji nt. Ochrony Lasów w Europie (obecnie Forest Europe).

Organizacyjnie EUFORGEN stanowi platformę współpracy naukowców, polityków, zarządców oraz właścicieli lasów. W ramach kooperacji opracowywane są, oparte na podstawach naukowych, strategie zarządzania leśnymi zasobami genowymi w Europie. EUFORGEN podejmuje również wiele inicjatyw na rzecz udostępniania informacji dotyczących genetyki drzew leśnych. Sekretariat EUFORGEN prowadzony jest przez BIOVERISTY INTERNATIONAL - organizację pozarządową z siedzibą w Rzymie.

Celem EUFORGEN jest:

1. Promowanie właściwego wykorzystania leśnych zasobów genetycznych w ramach zrównoważonej gospodarki leśnej.
2. Rozwój i promowanie ogólnoeuropejskich strategii ochrony różnorodności genetycznej oraz ulepszanie wytycznych zarządzania obszarami chronionymi i obiektami ochrony zasobów genowych.
3. Gromadzenie, przechowywanie i rozpowszechnianie informacji na temat leśnych zasobów genetycznych w Europie.

W skład Komitetu Wykonawczego EUFORGEN, odpowiadającego za całokształt działalności Programu, wchodzą Krajowi Koordynatorzy reprezentujący wszystkie państwa członkowskie. W Polsce Krajowym Koordynatorem jest Czesław Kozioł (Dyrektor LBG Kostrzyca).

Działalność EUFORGEN finansowana jest ze składek krajów członkowskich i opiera się na współpracy sieciowej (networks) oraz pracy grup roboczych (working groups), realizujących zadania wyznaczone przez Komitet Wykonawczy.

Obecnie pracują następujące grupy robocze:

- WG1 - Strategie ochrony leśnych zasobów genowych.

- WG2 - Metody monitoringu genetycznego

- WG3 - Leśny materiał rozmnożeniowy.

- WG4 - Ochrona leśnych zasobów genowych w aspekcie zmian klimatycznych,

- WG5 - Zagadnienia polityczne ochrony leśnych zasobów genowych.

Do pracy w grupach roboczych nominowani są eksperci z krajów członkowskich, wg kryterium wykształcenia i doświadczenia w danej dziedzinie. Polskę w gronie ekspertów reprezentują Jan Kowalczyk (IBL) oraz Czesław Kozioł (LBG Kostrzyca). W pracach biorą również udział: Jan Matras i Iwona Szyp-Borowska (IBL) oraz Małgorzata Pałucka (LBG Kostrzyca). Wyniki prac omawiane są w trakcie spotkań roboczych a następnie publikowane.

Przykładowe publikacje EUFORGEN

W ramach zadań opracowywane i aktualizowane są również mapy zasięgów drzew leśnych w Europie. Ponadto EUFORGEN publikuje poradniki techniczne dotyczące ochrony i wykorzystania leśnych zasobów genowych poszczególnych gatunków drzew leśnych.

Mapa zasięgu jodły pospolitej w Europie (źródło: EUFORGEN)

Działalność EUFORGEN obejmowała kolejne fazy, poświęcone różnym zagadnieniom:

- Faza I (1994-1999) - pilotażowa współpraca dot. 5 zagadnień: topoli czarnej, dębu korkowego, świerka pospolitego, „szlachetnych" gatunków liściastych oraz lasotwórczych gatunków liściastych. Kraje członkowskie dostarczyły raporty na temat prawodawstwa, metod działania oraz potrzeb ochrony leśnych zasobów genetycznych.

- Faza II (2000-2004) - rozwój współpracy sieciowej obejmującej kolejne zagadnienia: gatunki iglaste (Conifers Network), gatunki dębów obszaru śródziemnomorskiego (Mediterranean Oaks Network), gatunki dębów i buków klimatu umiarkowanego (Temperate Oaks and Beech Network).W ramach wdrażania strategii zachowania zasobów genowych wydano poradniki ochrony i wykorzystania leśnych zasobów genetycznych dla ponad 20 gatunków drzew.

- Faza III (2005-2009) - dokonano reorganizacji struktury współpracy sieciowej, dzieląc poprzednie zadania na 3 grupy: Conifers Network, Scattered Broadleaves Network oraz Stand-forming Broadleaves Network. Utworzono nową sieć o nazwie Forest Management Network, działającą na rzecz włączenia ochrony zasobów genowych do narodowych programów leśnych, a tym samym uwzględnienia jej w praktyce gospodarki leśnej. Wydano kolejne poradniki ochrony i wykorzystania leśnych zasobów genetycznych.

- Faza IV (2010-2014) - ukierunkowana na określenie potencjalnego wpływu zmian klimatu na różnorodność biologiczną lasów, a tym samym na gospodarkę leśną w Europie. W celu opracowania stosownych rekomendacji dla właścicieli i zarządców lasów gromadzono i systematyzowano wyniki najnowszych badań dotyczących zmian klimatycznych.

Obecnie realizowana faza V (2015-2019), oprócz dotychczasowych celów EUFORGEN, ukierunkowana jest m.in. na:

- udział we wdrażaniu regionalnych priorytetów Globalnego Planu Działań na Rzecz Ochrony, Zrównoważonego Wykorzystania i Rozwoju Leśnych Zasobów Genetycznych,

- przygotowanie i wdrażanie wytycznych monitoringu genetycznego,

- wdrażanie wyników badań genetycznych do praktyki gospodarki leśnej,

- monitorowanie działań krajów europejskich w zakresie wdrażania Protokołu z Nagoi (w części dot. wykorzystanie leśnych zasobów genetycznych do celów badawczo-rozwojowych).

Więcej informacji na stronie: http://www.euforgen.org/