Projekt pn. „Udostępnianie polskich danych genetycznych z kolekcji LBG Kostrzyca za pośrednictwem portalu GGBN” / „Sharing Polish genetic data at the Kostrzyca Forest Gene Bank (KFGB) through the GGBN Portal” (zwany dalej Projektem) był realizowany w latach 2022-2024:

https://www.ggbn.org/ggbn_portal/site/wf?p=News#December_2_2024_Kostrzyca_Forest_Gene_Bank_has_New_Collections_Available_through_GGBN.21

Głównym celem Projektu było opublikowanie w międzynarodowym portalu Global Genome Biodiversity Network (GGBN) bazy danych o 225 gatunkach roślin chronionych w Polsce, należących do różnych kategorii zagrożenia, których kolekcja nasion, fragmentów tkanek, okazów zielnikowych oraz prób DNA została zdeponowana w LBG Kostrzyca w latach 2017-2022. Przed rozpoczęciem Projektu został on zgłoszony do konkursu o nagrodę „2022 GGBN/GGI AWARDS PROGRAM”. Propozycja LBG Kostrzyca została wysoko oceniona, LBG Kostrzyca otrzymał nagrodę w wysokości 18 544 USD.

Dane z bazy biologicznej Projektu zostały także opublikowane w sieci GBIF (Global Biodiversity Information Facility) w celu szerszego rozpowszechnienia informacji o bioróżnorodności polskiej kolekcji roślin, których materiały zdeponowane są w LBG Kostrzyca: https://www.gbif.org/dataset/0c235cd8-26cb-4b12-9f2f-a97fdb716957.

I. Zakres merytoryczny bazy danych Projektu

1) 225 gatunków roślin, reprezentowanych przez: 270 okazów zielnikowych, 1127 prób DNA, 5984 fragmenty tkanek. Udział poszczególnych taksonów (cyfry oznaczają liczbę rekordów danego taksonu w bazie danych):

2) Wśród mchów (Bryophyta) największą grupę w bazie danych Projektu LBG Kostrzyca stanowią torfowce (Sphagnopsida) – 119 rekordów. Wśród prątników (Bryopsida – 73 rekordy) na szczególną uwagę zasługują przedstawiciele: bezlistowców (Buxbaumiales) np. Buxbaumia viridis oraz widłozębowców (Dicranales) Dicranum viridae – objętych w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Klasę płonników (Polytrichopsida) reprezentuje płonnik pospolity (Polytrichum commune), który w bazie Projektu jest reprezentowany przez 24 rekordy.

3) Wśród roślin naczyniowych (Tracheophyta) największą grupę w bazie danych Projektu LBG Kostrzyca stanowią rośliny okrytonasienne (Magnoliopsida – 4052 rekordy), reprezentowane przez 20 różnych rzędów.

4) Bardzo liczną grupę stanowią rośliny jednoliścienne (Liliopsida – 2991 rekordów), wśród których w Projekcie LBG Kostrzyca znalazło się aż 30 gatunków z rodziny turzycowatych Cypreaceae, z przedstawicielami najrzadszej polskiej flory - Carex buxbaumii Wahlenb., Carex pauciflora Lightf., Carex pulicaris L.

5) Kolejną rodziną roślin jednoliściennych z liczną reprezentacją gatunków jest Orchidaceae (25 gatunków) z najrzadszymi w Polsce gatunkami: Anacamptis pyramidalis (L.) Rich. I Herminium monorchis (L.) R.Br.).

6) Duże znaczenie w Projekcie ma fakt próbkowania zagrożonych taksonów na poziomie populacji. W tym celu pozyskano fragmenty tkanek (do dalszego przechowania w Herbarium LBG Kostrzyca) oraz do izolowania DNA genomowego (próby DNA są przechowywane w Banku DNA w LBG Kostrzyca). Dzięki pozyskaniu i przechowywaniu tej części kolekcji możliwe są analizy na poziomie genetycznym dotyczące weryfikacji przynależności gatunkowej lub badania zmienności genetycznej oraz zmian w różnorodności biologicznej zachodzących w kolejnych latach w danej populacji czy na danym stanowisku.

Najliczniejszą reprezentację DNA i próbek tkanek mają: Adonis vernalis L. (6 stanowisk), Gladiolus imbricatus L. (5), Lobelia dortmanna L. (5), Saxifraga hirculus L. (4), Trollius europaeus L. (4).

II. Zasięg geograficzny Projektu

1) 15 województw (poza woj. opolskim).

2) 17 regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych (łącznie 109 nadleśnictw),

3) 10 parków narodowych: Białowieski, Biebrzański, Bieszczadzki, Drawieński, Gorczański, Kampinoski, Karkonoski, Gór Stołowych, Tatrzański, Wigierski.

4) 26 parków krajobrazowych: Barlinecki, Cedyński, Chełmiński, Chęcińsko-Kielecki, Kazimierski, Kozubowski, Mazurski, Nadnidziański, Nadwarciański, Chełmy, Doliny Słupi, Gór Słonnych, Pogórza Przemyskiego, Puszczy Knyszyńskiej im. Profesora Witolda Sławińskiego, Puszczy Romnickiej, Przedborski, Przemęcki, Ślężański, Skierbiszowski, Suwalski, Szaniecki, Tucholski, Wiśnico-Lipnicki, Zaborski, Żerkowsko-Czeszewski, Żywiecki.

5) 40 rezerwatów przyrody: Biała Góra, Boczki, Bagno Serebryskie, Brzeźnik, Brodogóry, Grabowiec, Grądowe Zbocze, Góra Sobień, Jeziorko koło Drozdowa, Jezioro Drużno, Jezioro Kamień, Jezioro Jasne, Kozłowe Borki, Kuli, Krzemionki Opatowskie, Krzyżanowice, Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej, Łąka Sulistrowicka, Łężczok, Łąki Bobolickie, Michnówka, Mechowisko Radość, Machnowska Góra, Modrzewina, Nadgoplański Park Tysiąclecia, Polana Polichno, Rezerwat przyrody im. prof. Władysława Szafera, Sołtysek, Skorocice, Stawska Góra, Skarpa Dobrska, Skalisty Jar Libberta, Struga Żytkiejmska, Starzyna, Skotniki Górne, Śrubita, Szelągówka, Torfowisko Sobowice, Winiary Zagojskie, Wąwóz Siedmicki.

6) 114 obszarów Natura 2000.

III. LBG Kostrzyca uzyskał pozytywne decyzje MŚ, GDOŚ, RDOŚ oraz stosowne zgody parków narodowych na zbiór materiału roślinnego w latach 2018-2022. Wszystkim rekordom w bazie danych Projektu przypisano koordynaty zgodnie z układem PUWG 1992. W celu zabezpieczenia stanowisk roślin zagrożonych przed osobami nieupoważnionymi – opublikowane koordynaty posiadają niezbędny bufor.

IV. Korzyści z udziału w Projekcie na poziomie merytorycznym i operacyjnym

1) Dzięki zdobyciu nagrody GGBN – LBG Kostrzyca uzyskał opinię profesjonalnej instytucji zajmującej się ochroną różnorodności biologicznej;

2) LBG Kostrzyca zyskał globalne uznanie w obszarze ochrony ex situ i przyczynił się do dokumentowania ochrony różnorodności biologicznej w Polsce;

3) Projekt umożliwił nawiązanie i wzmocnienie współpracy z globalnymi i krajowymi instytucjami zajmującymi się ochroną różnorodności biologicznej m.in. Global Genome Biodiversity Network (GGBN), Global Biodiversity Information Facility (GBIF), Krajową Siecią Informacji o Bioróżnorodności (KSIB), Instytutem Dendrologii PAN i in.

4) Wyniki projektu w znaczący sposób wspierają polityki ochrony środowiska na poziomie krajowym i międzynarodowym, sprzyjają edukacji ekologicznej i zwiększaniu świadomości społecznej na temat potrzeby ochrony różnorodności biologicznej oraz walnego wkładu Lasów Państwowych w ochronę cennych przyrodniczo gatunków, populacji, siedlisk.

#SmithsonianGGI

Ten materiał jest oparty na pracy wspieranej przez Global Genome Initiative w ramach grantu nr GGI-GGBN-2022

This material is based upon work supported by the Global Genome Initiative under Award No. GGI-GGBN-2022

Sporządzili:

dr Małgorzata Pałucka – kierownik Zespołu Pracowni Badawczo-Wdrożeniowych w LBG Kostrzyca

dr inż. Czesław Kozioł – Dyrektor LBG Kostrzyca